جنگ سوریه نشان داد که حزب الله شاید قدرتمندترین گروه مسلح غیردولتی در تاریخ جهان باشد، برای مثال پیروزی در قصیر خیلی سخت بود، شما می دانید شورشیان تجهیزات خیلی زیادی در قصیر مستقر کرده بودند و پیروزی در این شهر یک معجزه الهی بود، تقریباً چیزی شبیه آزادسازی خرمشهر در ایران بود. حزب الله شدیداً معتقد است که مشکل سوریه فقط و فقط به خاطر قرار گرفتن در محور مقاومت است. دشمن های حزب الله نتوانستند این جنبش را در جنگ تابستان 2006 شکست دهند، بنابرین دشمن نه از راه سیاسی و نه از راه نظامی نتوانست به حزب الله ضربه بزند پس فقط یک راه برای آنها باقی ماند، همان راه فتنه و ایجاد جنگ فرقه ای بین سنی ها و شیعیان است.
حبیب فیاض استاد دانشگاه ملی لبنان در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم به تشریح آخرین تحولات داخلی کشورش، حزب‌الله و بحران سوریه پرداخت. در ادامه متن کامل این مصاحبه ارائه شده است.
تسنیم: چندماه است که از استعفای نجیب میقاتی نخست وزیر لبنان و انتخاب تمام سلام به عنوان جانشین وی می‌گذرد و تاکنون تمام سلام هیچ موفقیتی برای تشکیل کابینه خود به دست نیاورده است و هیچ چشم‌انداز روشنی وجود ندارد که این دولت به‌زودی تشکیل شود، به‌نظر شما دلایل این امر چیست و آیا اصلًا در لبنان برای تشکیل دولت جدید محدودیت زمانی وجود دارد؟ و اینکه ادامه این روند به‌نفع کدام جریان است؟
*استاد فیاض: این سؤال از دو بخش تشکیل شده است، قسمت اول مربوط به شرایطی است که باعث شده تمام سلام نتواند دولت خود را تشکیل دهد و قسمت دوم مربوط به این می‌شود که این عدم تشکیل دولت به‌نفع کدام جریان است.
عدم تشکیل دولت در شرایط فعلی به عوامل خارجی و داخلی ربط دارد، تأکید می‌کنم که علت‌های اساسی بیشتر مربوط به عوامل خارجی می‌شود تا داخلی، این امر که ریشه در خارج دارد زمان خروج سوری‌ها از لبنان در سال 2005 به‌صورت کامل آشکار شد.
در واقع تمامی دولت‌هایی که در لبنان بعد از خروج سوری‌ها بر سر کار آمدند با این مشکل مواجه شد‌ند از جمله سعد حریری، فؤاد سینیوره، نجیب میقاتی و در حال حاضر تمام سلام، همه این افراد با این وقفه طولانی برای تشکیل دولت مواجه شده بودند و یا هستند. در واقع مسئله اصلی این است که هر دولتی که می‌خواهد در لبنان تشکیل شود باید با توافق کشورهای خارجی از جمله با توافق عربستان و سوریه همراه باشد. اما در حال حاضر روابطی بین عربستان و سوریه وجود ندارد.
از طرف دیگر لبنان با چند مشکل اصلی مواجه است؛ عدم تشکیل دولت، پارلمانی که کارایی خود را از دست داده و بحران قانون اساسی و انتخاب رئیس جمهور مهمترین عامل تشدید کننده عدم تشکیل دولت در سطح داخلی است و عملاً فرایند تشکیل دولت در لبنان توسط این عوامل فلج شده است.
نکته دیگر این است که تمامی گروه‌ها در لبنان روی بحران سوریه شرط‌بندی کرده‌اند و همه آنها منتظر نتیجه این بحران هستند که تأثیری مهمی در تشکیل کابینه دارد.
حزب‌الله و متحدان این جنبش در جریان 8 مارس هیچ مشکلی با تشکیل دولت ندارند، آنها دوست دارند در سریع‌ترین زمان دولت تشکیل شود، اما جریان 14 مارس به‌رهبری سعد حریری دو شرط برای تشکیل کابینه گذاشته است،
اول اینکه حزب‌الله در این کابینه حضور نداشته باشد و دیگر "ثلث مؤثر" است. جریان 14 مارس می‌گوید حاضر نیست این امتیاز را به حزب‌الله بدهد. بر اساس این شرط هر گروهی که یک‌سوم کابینه را در اختیار داشته باشد می‌تواند کابینه را فلج کند و هر قانونی را که دوست نداشته باشد می‌تواند وتو کند.
اما در حال حاضر از شرط خود مبنی بر عدم وجود حزب‌الله در کابینه پس از تحولاتی که اخیراً در روابط ایران و آمریکا صورت گرفته عقب‌نشینی کرده است.
تسنیم: یعنی شما می‌گویید که جریان 14 مارس از خواسته خود مبنی بر تشکیل یک کابینه ملی که در آن نمایندگان حزب‌الله وجود نداشته باشند عقب‌نشینی کرده است؟
*استاد فیاض: ببینید مشکل اصلی در لبنان همان‌طور که گفتم توافق خارجی است که هنوز صورت نگرفته است. درواقع بین آمریکا، عربستان و سوریه اختلاف است. بنابرین تا زمانی که اختلاف در خارج است بهانه‌های زیادی برای عدم تشکیل دولت در لبنان وجود دارد.
اما مشکلات واقعی داخلی برای دولت سه چیز است؛ عدم موافقت با اصل ثلث مؤثر، چرا که نمی‌خواهند تصمیماتی که علیه حزب‌الله گرفته می‌شود بر اساس این اصل وتو شود. دوم این که کدام وزارت‌خانه‌ها به کدام گروه تعلق گیرد، بعضی وزارت‌خانه‌ها در لبنان اهمیت ندارند، برای مثل وزارت دفاع هیچ اهمیتی ندارد و هیچ‌کس به‌دنبال به دست آوردن آن نیست یا وزارت خارجه زیاد مهم نیست.
ولی وزارت‌خانه‌های راه و ترابری، مخابرات و کشور خیلی مهم هستند و یا اخیراً وزارت نفت که باتوجه به تلاش‌های لبنان برای استخراج نفت از اهمیت زیادی برخوردار شده است، حزب‌الله در این موارد اکثراً دخالت نمی‌کند و به‌دنبال دستیابی به وزارت‌خانه خاصی نیست.
حزب‌الله در مسائل تشکیل دولت و آرایش کابینه پشت سر میشل عون حرکت می‌کند، جنبش امل نیز مشکل زیادی ندارد چون وزارت‌خانه‌هایی که به آن به‌طور سنتی تعلق می‌گیرد مشخص است که معمولاً وزارت بهداشت، خارجه و کشاورزی به این جنبش تعلق دارد. مشکل سوم که همان اصلی‌ترین مسئله است همان بحث مقاومت است چون هر کابینه‌ای که در لبنان تشکیل شود شعار فرمول سه‌گانه دفاع از لبنان یعنی "مردم، ارتش و مقاومت" را باید قبول داشته باشد و به آن احترام بگذارد.
به‌عبارت دیگر هر دولتی که تشکیل می‌شود یک توافقی صورت می‌گیرد که بر اساس این فرمول سه‌گانه لبنان می‌تواند در مقابل اسرائیل از خود دفاع کند. اما عربستان سعودی و جریان 14 مارس به هیچ وجه نمی‌خواهند مسئله مقاومت مطرح شود. آنها مدعی هستند با توجه به اینکه حزب‌الله در سوریه حضور دارد دیگر یک جنبش مقاومت نیست.
تسنیم: به‌نظر شما روند عدم تشکیل دولت به‌نفع کدام گروه است و تا چه زمانی ادامه خواهد یافت؟
*استاد فیاض: حتماً این وضعیت به‌نفع جریان 14 مارس است، ببینید ارتش سوریه در حال پیشروی علیه گروه‌های مسلح مخالف است، احتمال بهبود روابط ایران و آمریکا وجود دارد وهمه این مسائل باعث خشم عربستان شده است. به همین دلیل می‌بینیم که ناراحتی خود را با عدم پذیرش عضویت در شورای امنیت نشان داد. در واقع عربستان و متحدان این کشور انتظار این را داشتند که آمریکا به سوریه حمله کند، اما واشنگتن به‌جای این اقدام در حال مذاکره با ایران است. به همین دلیل عربستان هنوز به جریان مستقبل به‌رهبری سعد حریری چراغ سبز برای تشکیل حکومت نداده است.
به‌نظر من تحولات جدید در روابط ایران و آمریکا اگر به یک نتیجه مثبت برسد می‌تواند فرایند تشکیل دولت در لبنان را تسریع کند، چرا که در این صورت آمریکا می‌تواند به عربستان فشار بیاورد که مانع تشکیل دولت در لبنان نشود اما اگر روابط ایران و آمریکا به نتایج خوبی دست نیابد، معلوم نیست که دولت در لبنان چه‌زمانی تشکیل خواهد شد.
در حال حاضر با توجه به قدرت حزب‌الله عدم تشکیل کابینه به‌نفع جریان 14 مارس است. واقعیت این است که این گروه‌ها شرط بسته بودند که حزب‌الله در سوریه شکست می‌خورد، اما این پیش‌بینی و ارزیابی آنها بود که با شکست مواجه شد. لازم به یادآوری است که سعد حریری گفته است: من از طریق فرودگاه دمشق به لبنان باز خواهم گشت. اما با توجه به تحولات هیچ نشانه‌ای از سقوط حکومت بشار اسد وجود ندارد.
یکی از عواملی که شاید باعث شود جریان 14 مارس برای تشکیل دولت در لبنان همکاری بیشتری کند این است که معادلات نظامی در سوریه به‌نفع نیروهای دولتی پیش برود. خاطرنشان می‌کنم که مسئول اصلی سیاست گذاری عربستان در حوزه لبنان بندر بن سلطان رئیس سرویس امنیتی عربستان است. انفجار‌هایی که در جنوب بیروت صورت گرفت و چند خودروی بمب‌گذاری شده که در این منطقه کشف و خنثی شد، گفته می‌شود توسط بندر بن سلطان برنامه‌ریزی شده است.
اگر عربستان پرونده لبنان را از دست بندر بن سلطان گرفته به کسی دیگر بسپارد به‌خاطر فشار آمریکا بر اثر روابط جدید با ایران است اما هنوز این اتفاق نیفتاده است و همچنین اگر بندر بن سلطان کنار رود نشانه آمادگی عربستان برای تشکیل دولت در لبنان است.
تسنیم: اگر اجازه بدهید به‌صورت خاص به استراتژی حزب‌الله مقابل بحران سوریه بپردازیم، تقریباً بیش از 30 ماه از این بحران می‌گذارد، سیاست و استراتژی حزب‌الله نسبت به بحران در کشوری که حکم ستون فقرات را دارد، چه فرایندی را طی کرده است؟
*استاد فیاض: حزب‌الله یک مسئله محوری و کلیدی دارد و آن فلسطین، مقاومت و دشمنی با اسرائیل است. این مسئله عامل تحرک و جهت‌گیری حزب‌الله در تمام زمینه‌ها است. این جنبش از اول اعلام کرده است که بحران سوریه دو بعد دارد، اول مشکلاتی که بین رژیم و مردم وجود دارد، حزب‌الله اعلام کرده که این مسئله باید حل بشود و حتی از رژیم سوریه به‌صورت رسمی درخواست کرد که به خواسته‌های مشروع مردم اهمیت بدهد.
بعد دوم از نظر حزب‌الله، این بحران یک توطئه بین‌المللی علیه سوریه است و علت این مسئله قرار گرفتن دمشق در محور مقاومت است. بدین ترتیب حزب‌الله نمی‌تواند بی‌طرف باشد چرا که از نظر حزب‌الله سقوط دمشق می‌تواند به‌معنای نابودی محور مقاومت شود. به همین دلیل سیدحسن نصرالله اعلام کرد: ما اجازه نمی‌دهیم دولت سوریه سقوط کند.
جنگ سوریه نشان داد که حزب‌الله شاید قدرتمندترین گروه مسلح غیردولتی در تاریخ جهان باشد، برای مثال پیروزی در قصیر خیلی سخت بود، شما میدانید شورشیان تجهیزات خیلی زیادی در قصیر مستقر کرده بودند و پیروزی در این شهر یک معجزه الهی بود، تقریباً چیزی شبیه آزادسازی خرمشهر در ایران بود. حزب‌الله شدیداً معتقد است که مشکل سوریه فقط و فقط به‌خاطر قرار گرفتن در محور مقاومت است. دشمن‌های حزب‌الله نتوانستند این جنبش را در جنگ تابستان 2006 شکست دهند، بنابرین دشمن نه از راه سیاسی و نه از راه نظامی نتوانست به حزب‌الله ضربه بزند پس فقط یک راه برای آنها باقی ماند، همان راه فتنه و ایجاد جنگ فرقه‌ای بین سنی‌ها و شیعیان است.
تسنیم: در لبنان اخیراً شاهد ریشه‌گیری و گسترش پدیده سلفی‌گری هستیم که نمونه بارز آن شیخ احمد الاسیر بود، دلایل این نفوذ و گسترش سلفی‌گری در لبنان چیست؟
*استاد فیاض: باید بگویم در آغاز بحران سوریه، لبنان برای گروه‌های معارض نقش "میدان یاری‌دهنده" را داشت، سلفی‌ها میدان‌های جنگ خود را به دو گروه تقسیم می‌کنند، عرض جهاد و عرض نصرت. اوایل لبنان یک جایی بود برای کمک به شبه‌نظامیان مخالف در سوریه،
اما از چند وقت پیش با تصمیم بندر سلطان قرار شد که لبنان از یک میدان نصرت به میدان جهاد تبدیل شود. جهاد یعنی جایی که دشمن است و آنها می‌جنگند، به‌خاطر همین شاهد انفجارهای ضاحیه و طرابلس هستیم، همچنین شاهد اصابت موشک به هرمل، بعلبک و حتی ضاحیه بودیم که توسط گروه‌های سلفی شلیک می‌شدند.
اما با شکست آنها در قصیر نفوذ و رفت‌وآمد به لبنان برای گروه‌های سلفی خیلی سخت شد. از طرف دیگر حزب‌الله به پلیس و ارتش لبنان فشار آمد که کنترل بیشتری بر مناطق مرزی داشته باشد.
تسنیم: حزب‌الله اخیراً تصمیم گرفته است که مسئولیت امنیتی در جنوب لبنان و بیروت را برای اولین بار به ارتش این کشور واگذار کند، نظر شما درباره این تصمیم حزب‌الله چیست؟ آیا اینکه گفته می‌شود این یک عقب‌نشینی برای حزب‌الله محسوب می‌شود، تا چه‌حدی می‌تواند درست باشد؟
*استاد فیاض: حزب‌الله هیچ‌وقت نگفته است که می‌خواهد نقش دولت لبنان را داشته باشد، حزب‌الله در امور شخصی دخالت نمی‌کند، در واقع حزب‌الله دولت نیست و زندان و یا دادگاه ندارد. حزب‌الله فقط یک وظیفه برای خود قائل است و آن دفاع در مقابل حملات اسرائیل.
اما وقتی دولت لبنان نمی‌تواند از شهروندان خود در مقابل حملات تروریستی دفاع کند،حزب‌الله به‌صورت مستقیم وارد عمل شد، به همین دلیل حزب‌الله مدت یک الی دو ماه کنترل امنیتی بعضی مناطق را به دست گرفت و پس از اینکه مذاکراتی صورت گرفت دولت این مسئولیت را به‌عهده گرفت و اتفاقاً این مسئله برای حزب‌الله خیلی مطلوبیت داشت و کار این جنبش را تا حدودی راحت کرد.
تسنیم: پس این صحبت‌هایی که مطرح می‌شود که برای اولین بار است که ارتش لبنان وارد مناطق تحت نفوذ و کنترل حزب‌الله شده است بنابرین یک شکست برای این جنبش محسوب می‌شود، نمی‌تواند درست باشد؟
*استاد فیاض: این حرف‌ها اصلاً درست نیست و جنگ روانی است که از طرف جریان 14 مارس و عربستان مطرح می‌شود. حزب‌الله اتفاقاً از حضور نیروهای ارتش در منطقه ضاحیه حمایت کرد و نکته مهم این است که نیروهای حزب‌الله همچنان در این مناطق حضور دارند اما دیگر به‌صورت محسوس فعالیت نمی‌کنند.
تسنیم: در چند روز گذشته یک‌سری گزارش‌های منتشر شده درباره تحولات اخیر در شهر بندری صیدا، مبنی اینکه "گردان وفادار به مقاومت" (سرای مقاومت) در این شهر توسط حزب‌الله منحل شده و یا محدود شده است، این گزارشها تا چه‌حدی واقعیت دارند؟
*استاد فیاض: درست نیست، فقط یک‌سری درگیری جزئی رخ داده با یک گروه دیگر و خواهر رفیق حریری از این مسئله استفاده کرد، همین امروز من شنیدم که حزب‌الله این گزارشها را تکذیب و حتی از این گردان تجلیل کرد. میدانید یک‌سری افراد در این شهر وجود دارند که طرفدار حزب‌الله هستند اما شیعه نیستند، در واقع باور دینی ندارند، همان‌طور که حزب‌الله می‌خواهد، به همین خاطر حزب‌الله یک تشکیلات جداگانه برای این افراد درست کرد.
تسنیم: اخیراً گزارش‌هایی درباره نبرد قلمون با مشارکت ارتش سوریه و حزب‌الله علیه گروه‌های تروریستی در این منطقه منتشر شده است، چرا این منطقه مهم تلقی می‌شود و اهمیت این نبرد در چیست؟
*استاد فیاض: چیزی که تا حالا مشخص شده این است که نیروهای حزب‌الله کنار حرم حضرت زینب حضور دارند ولی با این وجود جنبش مقاومت اسلامی لبنان مشخص نکرده است که در کدام مناطق دیگر سوریه حضور دارد. درست است که العربیه و الجزیره می‌گویند که حزب‌الله در حلب یا در شهر عزاعز واقع در نزدیکی مرز ترکیه است، اما این گزارشها درست نیست. حزب‌الله فقط یک چیز را مشخص کرده است اینکه در سوریه حضور دارد اما چقدر نیرو مستقر کرده و در کجا فعالیت می‌کند مشخص نیست، ممکن است 5 هزار نیرو داشته باشد ممکن است 50هزار نیرو داشته باشد، ممکن است در حمص باشد ممکن است در دمشق باشد.
هدف اصلی از عملیات قلمون می‌تواند تحکیم امنیت دمشق باشد، چرا که بندر بن سلطان نقشه‌ای داشت که 40 هزار شبه‌نظامی از اردن وارد سوریه شوند و سپس فرودگاه دمشق و منطقه سیده زینبیه را به کنترل خود درآورند و در همین حال انفجارهای زیادی در داخل دمشق انجام دهند، تلویزیون و رادیو به‌علت تشویش قطع شود و سپس شایعه کشته شدن بشار اسد را پخش کنند و در نهایت دمشق سقوط کند. در این صورت دیگر مهم نیست که رقه یا حلب و عزاز دست کی است بلکه پایتخت سقوط کرده است. در واقع تمامی فعالیت‌های نظامی که از طرف مخالفین اسد صورت می‌گیرد، برای سقوط پایتخت است.
در طرف مقابل من یک چیزی می‌خواهم بگویم، نبرد قلمون و تمامی نبردهای اخیر که در منطقه سیده زینب رخ داده است برای حفاظت از دمشق است چرا که سیدحسن نصرالله گفته است: ما اجازه نمی‌دهیم دمشق سقوط کند.
تسنیم: مذاکرات ژنو را چگونه می‌بینید؟ آیا این کنفرانس می‌تواند به نتایجی دست یابد و منجر به پایان جنگ داخلی سوریه شود؟
*استاد فیاض: به‌نظر من اگر برگزار شود به نتیجه نخواهد رسید چرا که آمریکا دلیلی نمی‌بیند که بحران سوریه در حال حاضر تمام شود. در واقع ارزش حل این بحران برای آمریکایی‌ها خیلی کمتر از پایان جنگ داخلی سوریه برای آمریکایی‌ها است و به همین دلیل جنگ داخلی سوریه همانند جنگ داخلی لبنان برای مدت طولانی ادامه خواهد یافت.