در منابع روائي شيعی، در روايات متعددي، اشاره‌ای به جمع شدن ارواح مردگان در مكان خاصی شده كه از اين مكانها، گاهی به صراحت وادی السلام و وادی برهوت عنوان شده و گاهی صراحتی به اين دو عنوان نشده بلكه به طوری توصيف شده كه تطبيق كامل با آنچه در روايات تصريح شده آمده است، دارد.

يعني قرائنی در روايت وجود دارد كه می رساند آنچه را امام ـ عليه السلام ـ در حال توصيف آن هستند، همان وادی السلام يا وادی برهوت است. در هيچ يك از روايات كلمه«نجف» نيامده ولي ظاهرا به كمك قرائني كه در خود روايت وجود دارد، نجف فعلی براي وادی السلام فهميده می شود مضافا اينكه قبرستان آن شهر الان نيز به وادی السلام معروف است اما در مورد وادی برهوت در روايات متعددي تصريح به(يمن) شده است.

روايتی درباره‌ی وادی السلام
 
مردی به حضرت صادق ـ عليه السلام ـ گفت: برادری دارم كه در بغداد زندگی می كند می ترسم در همان شهر بميرد. حضرت فرمودند: غمی به خود راه مده از اينكه، چه كسی كجا می ‌ميرد هرگاه مؤمني در شرق و يا غرب عالم بميرد خداوند روح او را به وادی السلام منتقل مي‌كند آن مرد سؤال كرد: وادی السلام كجاست؟ حضرت فرمود: پشت كوفه بيابانی است معروف به وادی السلام ارواح مؤمنين دسته دسته اطراف و گرداگرد هم می نشينند، و با هم سخن می گويند.(1)

در روايتی ديگر، داستان سخن گفتن حضرت علی ـ عليه السلام ـ با اموات در وادي‌السلام از زبان حبه العری نقل شده كه حضرت مدت زيادی را شروع به سخن گفتن با آنها كردند. و در پايان از جمع شدن ارواح آنها خبر داده و فردمودند كه هر مؤمنی كه از دنيا می رود به روح او گفته می شود: به ارواح ديگر مؤمنان در وادی السلام ملحق شو او نيز به جمع آنها می پيوندد، و اين وادی السلام قطعه‌ای از بهشت برين است.(2)

روايتي درباره وادی برهوت

رسول خدا ـ صلي الله عليه وآله ـ فرمود: بهترين آبهاي روي زمين آب زمزم، بدترين آبها، آب برهوت است كه در بيابان حضر موت واقع شده و ارواح كفار با بدن‌هاي‌هاي مثالي خود به آنجا منتقل مي‌شوند.(3)

روايتي ديگر:
امام صادق ـ عليه السلام ـ فرموده است: كه پشت «يمن» بياباني است كه به آن وادي حضر موت مي‌گويند در اين بيابان از جانداران به جز مارهاي سياه و جغد، موجود زنده ديگري يافت نمي‌شود، سپس فرمود: در اين بيابان چاهي است كه به آن «بلهوت» مي‌گويند: اين بيابان محل سكونت ارواح مشركين است و آنها به آن چاه رفت و آمد مي‌كنند و از آب آن چاه كه مانند چرك و خون است مي‌آشامند.(4)

برهوت در لسان مجمع‌البحرين

برهوت: بياباني است در حضرموت و در آن چاهي است كه از آن گازهاي متعفن و بدبو فوران مي‌كند. مشهور است كه ارواح كفار در آن بيابان اجتماع مي‌كنند و از شدت ناراحتي فرياد مي‌زنند و در تب و تابند.(5)

نتيجه گيري:
با توجه به روايات مذكور و رواياتي كه ذكر آنها به دليل طولاني بودن در حوصله اين نوشتار نبود، آشكار مي‌گردد كه وادي‌السلام در نجف و وادي برهوت در يمن سند روايي داشته و صحيح مي‌باشند. ان‌شاء الله ما از آن دسته افرادي باشيم كه بعد از مرگ به وادي‌السلام منتقل شويم و از نعمتهاي فراواني كه در آنجا مهياست بهره‌مند مي‌گرديم.

منابع

1) كافي، ج 3، ص 243، حديث 2. 
2) كافي، ج 3، ص 243، حديث 1.
3) كافي، ج 3، ص 246، حديث 5.
4) دبحارالانوار، ج 17، ص 393، حديث 4.
5) مجمع البحرين، ج 6، ص 342، به نقل از كتاب انسان و عالم برزخ ص 83.