خدا به من توفیق داد که بیست سال است در زمینه علوم تربیتی کار می کنم. با بچه ها سروکار داشتم. ما واقعا چند نفر طلبه داریم که بتواند با زبان مردم حرف بزند؟ یا در سطحی ابتدایی تر بتواند با زبان بچه ها صحبت کند؛ مشاوره بدهد. مسائل عادی زندگی و مساله حلال و حرام مردم را به زبان مردم بگوید. ما عظمتی داریم به نام «قال الباقر» و «قال الصادق». «قال الباقر» و «قال الصادق»گفتن درست است؛ هنر این است که آن را به زبان مردم بگویی. اگر تفسیر نور آقای قرائتی گیرایی پیدا می کند به این خاطر است که کلام خداوند را به زبان عامیانه مردم می گوید. در مسائل سیاسی، ما چند نفر داریم که مثل مقام معظم رهبری باشند. یکی از رسالت های حوزه، تربیت افرادی است که لیدر فکری باشند. رسالت حوزه تربیت رهبران دینی و سیاسی است. ما متأسفانه تربیت افراد را محدود کردیم به فقه و گاه منطق و فلسفه و رجال. این موضوعات را تخصصی کردیم؛ اشکالی ندارد؛ اما ما چقدر رهبر فکری تربیت کردیم. در زمینه عرفان چقدر کار کردیم، در زمینه اخلاق چه؟ یکی از کارها و نقطه های گم شده در حوزه، اخلاق است. ما در باب اخلاق سیاسی صفر هستیم. فقه حکومتی که می گوییم یعنی اداره حکومت، ارتباط مردم با ولی فقیه یکی از اجزاء این فقه است.

یعنی حوزه وظیفه دارد برای تربیت رهبر جامعه سرمایه گذاری علمی و معنوی کند؟

بله؛ البته هر کسی هم نمی تواند رهبر بشود. این را به شما بگویم، بروید تحقیق کنید از زمان غیبت صغری و غیبت کبری تا زمان حال. این هنرِ رهبر شیعه است. شما مدیریتِ امام (ره) را در جنگ ببینید. الان 25سال است که مقام معظم رهبری، این نظام را مدیریت می کنند. این ها چیز کمی نیست. فردی مثل رئیس جمهور روسیه آقای پوتین بیاید بگوید من بوی عیسی بن مریم را از رهبر ایران استشمام می کنم.[1] ما یک نائب خاص داریم و یک نائب عام. نائب عام هم در بین مراجع و علما باید فرد جامعی باشد.

حوزه فقط فقه و اصول و فلسفه نیست. شاید یک زمانی بود؛ اما امروز شرایط تغییر کرده است. تربیت افراد البته در بعضی از مؤسسات مثل مؤسسه آقای مصباح انجام شده است؛ آن هم به خاطر اینکه یک رهبر فکری مثل آقای مصباح در رأس آن موسسه بوده.

ما در حوزه به غیر از محقق به مبلغ هم نیاز داریم. مقام معظم رهبری حدود 15 سال قبل (به این مضمون) فرمودند اگر آقایان طلاب به زحمت نمی افتادند، من یادگیری یک زبان -غیر از زبان عربی- را واجب می دانستم. محقق فکر تولید می کند، مبلغ آن را می گستراند.

شما همین سازمانِ (...) را ببینید، سازمانِ (...) قم در زمینۀ فرهنگی برای خود قمی ها چه کاری کرده، حالا نمی گویم برای کل کشور. یک بار به شوخی گفتم کارهایی که شما در این چند سال در زمینه فرهنگی انجام دادید، جمع بندی کنید، این ها را من به راحتی می توانم در شش ماه انجام بدهم.

اول انقلاب موفق تر بودیم؛ چون قوانین، دست و پاگیر نبود، هر کس هم تند می رفت بقیه سعی می کردند به او برسند. الآن می گویند سرعت گیر بگذار تا آهسته تر برود و ما به او برسیم.

اوایل انقلاب، روحیۀ جهادی حاکم بود، الآن این طور نیست که حضرت آقا به مدیریت جهادی توصیه می کند. این روحیه جهادی است که سوریه و لبنان را سرپا نگه داشته است؛ والّا کارت زدن و امضا کردن و روال بوروکراسی و اداری داشتن، دست وپا گیر است. 

به عنوان آخرین سؤال بفرمایید راه مواجهه با جریان ها را چگونه می دانید؟

برخورد معقولانه بهترین راه مواجهه با جریان هاست. برخی حرکت ها در برابر جریان ها بیشتر هُو کردن است تا تعقل. توهین و جسارت است تا رفتار معقولانه. باید اندیشمندانه با اندیشه ها مواجه شد؛ هر چند آن اندیشه ها مهاجم، منحرف یا ناهمسو با ما باشند. سیاست زدگی خیلی خطرناک است. گاهی زنده باد و مرده باد گفتن ها بدون فکر است. گاهی هم حرف و هدایتی است که مقام معظم رهبری می فرمایند، سمعا و طاعتا. این حسابش جداست. اینجا خط و خطوط قرمز داریم. البته شما بهتر از من می دانید که ایشان در مناسبت های گوناگون چگونه استدلالی سخن می گویند و به تعمیق دانش و بصیرت مردم و مسئولان توجه دارند. در آن سو اگر دیگران حرفی می زنند، باید شنید و باید با شاخص ها سنجید. باید مواظب باشیم این حرف ها به جریان های زیرزمینی تبدیل نشود که انجمن و فرقه هایی راه بیفتد و عده ای از جوان های ما را با خودش ببرد؛ آن وقت ما دنبال این باشیم که این ها اصلا حرفشان چیست. این ها چون نمی توانند حرفشان را بگویند، می آیند روی فکر جوان ها کار می کنند. پس مسأله عقلانیت در حوزه بسیار مهم است.

رسای اندشه :

با تشکر از جنابعالی که وقت تان را در اختیار ما قرار دادید.