در خصوص زندگانی امام زمان(عج) و مقوله «مهدویت» برخی از سؤالات و شبهات مطرح می شود كه فراگیر و همگانی است، چه از سوی معتقدان و چه منكران. در این نوشتار می خواهیم به پرسش هایی چون: طول عمر و فلسفه غیبت حضرت مهدی(ع) پاسخ دهیم.

یك: طول عمر

طول عمر حضرت ولیّ عصر(عج) یك حقیقت قطعی و ثابتی است كه نه راهی برای انكار دارد و نه فرصتی برای تردید. این مسئله را می توان از دو منظر مورد بررسی قرار داد.

1. مادّیون

زیست شناسان می گویند: اگر اختلال ها و آسیب هایی كه به انسان می رسد و موجب كوتاهی عمر او می شود، رفع گردد، او بسیار عمر خواهد كرد. و برای این مطلب، عوامل طول عمر را بیان كرده اند؛ مانند: تغذیه مناسب[1]، خواب مناسب، آرامش روحى[2]، عامل ارث[3]، كم خورى[4]، هوای آزاد[5]، سخت كوشى[6]، سرما و منجمد ساختن[7]. هر كدام از اینها با بررسی های فراوان در مراكز پژوهشى، به اثبات رسیده و گفته شده كه انسان و موجود زنده را می توان هزاران سال زنده نگاه داشت.[8] دكتر هارولد مریمن، رئیس انستیتوی تحقیقات پزشكی آمریكا، معتقد است كه 197 درجه زیر صفر را می توان حیات جاودانی نامید.[9] یك كارشناس انگلیسی می گوید: به هم خوردن تعادل ذخیره آهن و مس و منیزیوم و پتاسیم و غلبه یكی از آنها بر دیگری، موجب فرارسیدن مرگ می شود و به تعبیر سعدى: «چون یكی زین چهار شد غالب، جان شیرین بر آرد از قالب».[10]

لذا دانشمندان زیست شناس با تلاشی بی نظیر به مبارزه با مرگ برخواسته، می گویند: می توان مرگ را یك بیماری دانست و لزومی ندارد كه این بیماری كشنده باشد. آنها می گویند: آنچه امروز سبب مرگ می شود، انواع بیماری ها است كه تا كنون پزشكان و زیست شناسان به شناختن 45 هزار نوع آن موفق شده اند و در صدد معالجه آنها برآمده اند.[11] آزمایش های مكرر الكسیس كارل، در ژانویه 1912م. ثابت كرده است كه اگر مواد غذایی لازم و تمام احتیاجات یك موجود زنده به او برسد، گذشت زمان كوچك ترین اثر پیری در او به وجود نخواهد آورد.[12] گروهی از زیست شناسان با تلاش های شبانه روزی خود كتاب های ارزنده ای را تهیه كرده و در زمینه دستیابی به طول عمر، مباحثی ارائه كرده اند كه چند نمونه از این كتاب ها را نام می بریم: 1. امید به یك زندگی نوین، پروفسور شبش فرانسوى؛ 2. جاودانیت، تاتان دارنیك ؛ 3. دانش طولانی كردن عمر، گوفلاند روسى.

2. پیروان ادیان آسمانى

الف) مسلمانان

مسلمانان اعم از شیعه و سنی در باره طول عمر، مباحث قرآنی و روایی و تاریخی را بیان كرده اند.

قرآن: در قرآن كریم آیاتی هست كه عمر طولانی در امت های پیشین را خبر می دهد؛ مانند آیه ای كه می فرماید: «ما آنها و پدرانشان را از متاع دنیوی برخوردار ساختیم تا از عمر طولانی بهره مند شدند».[13]

در جای دیگر، قرآن نه تنها از عمر طولانی بلكه از امكان عمر جاویدان خبر می دهد؛ آنجا كه می فرماید:

«اگر او (یونس) در شكم ماهی تسبیح نمی گفت، تا روز رستاخیز در شكم ماهی باقی می ماند».[14]

همچنین درباره حضرت نوح می فرماید: «او را به سوی قومش فرستادیم. پس 950 سال در میان آنها درنگ كرد».[15]

البته بر اساس روایات، عمر ایشان 2500 سال بوده است كه 950 سال آن را برای تبلیغ امت خویش صرف كرده است.

روایات: امام حسن(ع) در پاسخ به گروهی كه به صلح آن حضرت اعتراض داشتند، به داستان حضرت خضر و موسی اشاره می كند، سپس در ذیل حدیث درباره ولایت و غیبت و طول عمر حضرت مهدی(ع) سخن می گوید:

«آن حضرت، نهمین فرزند برادرم حسین(ع) و فرزند بهترین كنیزان است. خداوند عمر او را در غیبت طولانی قرار داده است».[16]

احادیثی وجود دارد كه بر اساس عقیده برادران اهل سنت، حضرت ادریس نیز زنده و در آسمان هاست. علاوه بر احادیث به آیه شریفه: )وَ رَفَعْناهُ مَكانًا عَلِیّا (؛ «ما او را به جایگاه بس بلند بالا بردیم» نیز استناد می كنند.[17]

احادیث فراوان دیگری از طریق شیعه و سنی دلالت می كنند بر اینكه دجّال در عصر رسول اكرم(ص) زنده بود و تا ظهور حضرت ولیّ عصر(ع) زنده خواهد ماند و به دست حضرت كشته خواهد شد.[18]

ب) تاریخ بشریّت: در طول تاریخ، افراد بسیاری بوده اند كه عمر های طولانی كرده اند كه نمونه هایی را بیان می كنیم: لقمان حكیم 3500 سال؛ ضحّاك دوم هزار سال؛ ریان پدر عزیز مصر 1700سال.[19]

كسانی هم در عصر كنونی بوده اند كه عمرهای طولانی داشته اند: سید علی كوتاهی 185 سال؛ شیخ علی بن عبدالله، حكمران سابق قطر 150 سال؛ عباس طاهری 131 سال.[20]

دو: فلسفه غیبت

فلسفه غیبت حضرت ولیّ عصر(ع) به طور كامل برای ما معلوم نیست، ولی گاه در روایات به مواردی از حكمت های آن اشاره شده كه ذیلاً بیان می شود و دیگر حكمت ها بعد از ظهور آشكار خواهد شد؛ چنان كه علت كارهای حضرت خضر برای حضرت موسی معلوم نشد، مگر به هنگام مفارقت آنها از یكدیگر.

1. ترس از كشته شدن

پیامبر اكرم(ص) می فرماید: «لا بُدَّ لِلْغُلامِ مِنْ غَیْبَةٍ»

فَقِیلَ لَهُ: وَلمَ یا رَسوُلَ الله؟ قال: «یَخافُ القَتْلَ».[21]

البته در اینجا ترس فردی نیست، بلكه ترس از این است كه زمین خالی از حجت الهی شود. بعضی می گویند: مگر خدا قدرت حفظ امام را ندارد؟ می گوییم: خداوند بر همه كارها احاطه دارد، ولی می خواهد امور هستی بر طبق اسباب و از مجرای عادی انجام گیرد و اگر برخلاف این باشد، دنیا دار تكلیف و اختیار و امتحان نخواهد بود.[22]

2. مصونیت از بیعت با ستمكاران

حضرت ولیّ عصر (عج) پیش از رسیدن وقت ظهور و مأمور شدن به قیام، ناچار نمی شود كه مانند پدران بزرگوارش از راه تقیه با خلفای وقت بیعت كند. امام حسن(ع) می فرماید:

«إن اللهَ عَزَّوَجَلَّ یُخْفی وِلادَتَهُ و یُغَیِّبُ شَخصَهُ ، لئَلاّیَكوُنَ لأحَدٍ فی عُنُقِهِ بَیْعَةٌ إذا خَرَجَ؛[23] خدای تبارك و تعالی ولادت او را مخفی می كند و شخص او را از دیده ها پنهان می سازد تا هنگامی كه ظهور می كند، در گردن او بیعت با كسی نباشد».

3. جداسازی مؤمنان واقعى

امام صادق(ع) پس از بیان تأخیر فراوان كیفر قوم نوح(ع) می فرماید: «غیبت قائم(ع) به طول می انجامد تا حق روشن گردد و ایمان محض از تیرگی پاك شود و از شیعیان هر كس سرشت ناپاك دارد و بیم آن هست كه اگر از امكانات وسیع و امن و امان گسترده در عهد قائم(عج) آگاه شود،منافقانه رفتار كند، با ارتداد آنها خالص و ناخالص از یكدیگر جدا شود».[24]

4. آماده شدن اوضاع جهان

یكی از حكمت های غیبت، آمادگی فكری بشر برای ظهور آن حضرت است؛ زیرا روش و سیره آن حضرت، رعایت امور ظاهری و حكم به ظواهر نیست، بلكه او بر اساس واقعیات و بدون تقیه و مسامحه، به احقاق حقوق، ردّ مظالم، برقراری عدالت واقعی و اجرای تمام احكام اسلامی می پردازد.[25]

سه: امامت در كودكى

باید توجه داشت كه هر كسی قابلیت و استعداد احراز مقام نبوت و امامت را ندارد، بلكه باید در مرتبه اعلای انسانیت قرار گیرد تا لیاقت ارتباط با عوالم غیب و دریافت علوم و ضبط آنها را داشته باشد. رسیدن به چنین شایستگی و لیاقتى، گاهی باید با طی مراحل دشوار سیر و سلوك باشد، اما گاهی این استعداد و امتیاز، ذاتی است. خداوند به سبب همین شایستگی ذاتی امامان معصوم كه به آنان اعطا فرموده، گاه در سنین كودكی به آنان مقام امامت را داده است. چنان كه حضرت عیسی(ع) در گهواره با مردم سخن می گوید و خود را پیامبری معرفی می كند كه دارای كتاب است. در سوره مریم، آیه 29 و آیات دیگر اشاره شده كه حضرت عیسی(ع) از همان ایام كودكی به مقام رسالت رسیده است.[26]

حضرت امام جواد(ع) نیز در هنگام شهادت پدر، نُه یا هفت ساله بود و به این جهت، امامتش مورد تردید برخی از شیعیان واقع شد. اما وقتی آن حضرت به سؤالات فراوانی پاسخ گفت، این تردید ها برطرف شد.[27]

امام هادی(ع) نیز شش سال و پنج ماه از سن شریفش گذشته بود كه به امامت رسید.[28]

در میان اطفال عادی هم گاهی افراد نادری دیده می شوند كه از حیث استعداد و حافظه، نابغه عصر خویش بودند و قوای ادراكی آنان برتر از مردان چهل ساله بوده است. در این زمینه به نمونه های فراوانی می توان اشاره داشت.

فاضل هندى، تمام علوم معقول و منقول را قبل از سیزده سالگی تكمیل كرده بود و قبل از دوازده سالگی به تصنیف كتاب پرداخت.[29]

توماس یونگ، از دانشمندان انگلیسى، در كودكی اعجوبه عصر خود به شمار می رفت. از دو سالگی خواندن را آموخت و در هشت سالگی به تنهایی به آموختن ریاضیات پرداخت.

سید محمد حسین طباطبایى، در سه سالگی حافظ كل قرآن و نهج البلاغه همراه با مفاهیم گردید.

در پایان این قسمت، به حدیثی از امام باقر(ع) اشاره می كنیم كه می فرماید: «صاحِبُ هذا الأمْرِ اَصْغَرُنا سِنّاً و أخْمَلُنا شَخصاً؛[30] سن حضرت صاحب الامر از تمام ما كمتر و نیز گمنام تر است».

چهار: چرا از اول امامت، غیبت كبرا شروع نشد؟

غیبت صغرا، زمینه ساز غیبت كبراست. در واقع غیبت اول به منظور آمادگی مردم برای پذیرش غیبت كبرا رخ داد؛ زیرا غایب شدن در زمانی طولانى، امری بس غریب و نامأموس و باور آن برای مردم دشوار است. به همین جهت امام هادی(ع) با مردم كمتر معاشرت می كرد و جز با اصحاب خاص خود با كسی ارتباط نداشت. وقتی امام حسن عسكری(ع) به امامت رسید، در اكثر اوقات از پشت پرده با مردم سخن می گفت تا مردم برای پذیرش غیبت امام دوازدهم مهیا شوند.

علاوه بر این، اگر غیبت كبرا از همان اول صورت می گرفت، وجود مقدس امام زمان(ع) مورد غفلت واقع می شد و كم كم به فراموشی می پیوست. بنابراین غیبت صغرا آغاز شد تا شیعیان در آن ایام به وسیله نواب با امام خود تماس داشته و در وجود حضرت تردید نداشته باشند.[31]

پنج: آیا حضرت مهدی(ع) از ابزار جنگی استفاده می كند؟

در روایات كمتر سخن روشنی در این باره به چشم می خورد و تنها سلاح مورد اشاره در كلام معصومان(ع) «سیف» (شمشیر) است.[32]

1. عده ای بر این باورند كه استعمال كلمه «شمشیر» در معنای حقیقی و ابزار برنده جنگی خاصّ است. البته این گروه درباره غالب شدن حضرت با این سلاح بر دشمنان، توجیهات متفاوتی دارند كه مهمترین آنها عبارتند از:

الف) بعضی می گویند: اگر چه حضرت با شمشیر قیام می كند، ولی خداوند در آن شمشیر قدرت و اعجازی قرار داده كه تمامی سلاح های موجود را مقهور نیروی خود می سازد.[33]

ب) دسته دیگر می گویند: خداوند در عصر ظهور تمامی تسلیحات پیشرفته را از كار انداخته، مردم به ناگزیر در جنگ از همان سلاح های ابتدایی (شمشیر و مانند آن) استفاده می كنند و بنابراین حضرت مهدی(ع) با همان شمشیر می جنگد.

ج) به رغم آنكه تمامی تسلیحات در اختیار حضرت قرار می گیرد، ولی از آنجایی كه استفاده از آنها به ناگزیر ظالمانه نیز خواهد بود، حضرت تنها از سلاح شمشیر بهره خواهد برد؛ زیرا یكی از خصوصیات مهم و اساسی قیام و حكومت حضرت «عدالت» و «دادگری» است و در بسیاری از روایات از ایشان به عنوان مظهر و تجلی كامل عدالت یاد شده است، و یكی از اهداف ادیان الهی و به خصوص اسلام و مذهب شیعه، حاكمیت بخشیدن به صلح و آرامش در جامعه جهانی است تا در سایه آن، همه افراد بشر به كمال انسانی خویش دست یابند.

د) برخی دیگر گفته اند: به سبب جنگ های خونین فراوانی كه در آستانه ظهور به وقوع می پیوندد، تمامی سلاح های پیشرفته از بین خواهد رفت و از آن پس، در جنگ تنها از ابزارهای ساده استفاده می شود.[34]

یكی از دلیل های این جمع، این است كه روایات فراوانی می گوید: «شمشیر آن حضرت همان شمشیر پیامبر است» و وقتی چنین شد، نمادین بودن آن مشكل خواهد بود.[35]

البته هر كدام از اینها به دسته ای از روایات استشهاد می كنند و عمدتاً دلیل این گروه این است كه علّت استفاده از سلاح های ساده همچون شمشیر بر خلاف بهره گیری از سلاح های پیشرفته عادلانه بودن مبارزه با آن است.

2. دسته ای دیگر بر این اعتقادند كه: شمشیر در این روایات، كنایه از قدرت و نیروی نظامی است. این گروه شواهد متعددی بر این ادعا ذكر می كنند؛ همان گونه كه كلمه «قلم» كنایه از علم و فرهنگ است. ولی آنچه ایشان را به این قول وادار كرده، پیشرفت روز افزون تجهیزات نظامی و فنّاوری دفاعی است. از آنجا كه صاحبان این قول نتوانسته اند بین شمشیر و سلاح های فوق پیشرفته نسبتی بر قرار كنند، به چنین توجیهی دست زده اند.

آنان شمشیر را نماد قدرت و جهاد مسلحانه دانسته، می گویند: هر ابزاری كه قدرت حضرت را به نمایش بگذارد، می تواند مورد استفاده قرار گیرد.[36]

3. با توجه به تكامل خارق العاده علم در آن زمان، ممكن است سلاح هایی فراهم آید كه هرگز در تصور انسان های امروز قابل درك نباشد، بنابراین، آن به اهلش و اگذاشته شده است.

ضمن اینكه قیام آن حضرت، قیامی است متكی بر قدرت الهى، و آن قدرتی است فوق حدّ تصور كه فرشتگان الهی هم همه به یاری وی می پردازند. البته در برخی كتب آمده: زمان قیام، سلاح های پیشرفته از كار می افتد. آنچه متیقن است، اینكه قدرت الهی در قیام امام زمان(ع) متجلی می شود.

شش: آیا بعد از ولیّ عصر(ع) قیامت برپا می شود؟

از روایات «رجعت» استفاده می شود كه نخسین كسی كه برای فرمانروایی جهان پس از شهادت حضرت مهدی(ع) رجعت می كند، امام حسین(ع) است. امام صادق(ع) فرموده اند: «نخستین كسی كه زمین برای او شكافته می شود و به روی زمین رجعت می كند، حسین بن علی(ع) است».[37]

بر طبق روایات، امام حسین(ع) در اواخر حكومت امام زمان(عج) با اصحاب باوفایش رجعت می كنند و پس از شهادت حضرت مهدی(ع)، امام حسین(ع) بدن آن حضرت را غسل و كفن می كند و به خاك می سپارد. امام رضا(ع) فرموده اند: «امام را جز امام غسل نمی دهد».[38] سپس امر حكومت را به دست می گیرد و به قدری حكومت می كند كه از كثرت سن ابروهایش روی دیدگان مباركش را می پوشاند...

البته در برخی روایات دیگر آمده: چون قائم آل محمد(ص) از دنیا برود و یا شهید شود، چهل روز پس از آن قیامت بر پا می گردد و مردگان از گورها به درآیند و برای حساب و جزای محشر آماده گردند.[39]

اما «شیخ حر عاملی» در این باره می نویسد: شاید چهل روز، ایام رجعت باشد و این عدد اشاره به كمی دوران حضرتش باشد، چون مقدار زیاد را با عدد هفتاد و مقدار كم را با اعداد كمتر معرفی می كنند. یا اینكه هر روزی برابر هزار سال باشد؛ چنان كه خداوند می فرماید: «یك روز نزد پروردگار مثل هزار سال است كه شما می شمارید»، و شاید هم مراد از قیامت در این روایات، قیامت صغرا یعنی رجعت باشد و البته اطلاق قیامت بر رجعت، مانعی ندارد و قیامت ممكن است بر هر دو اطلاق شود.[40]

پی نوشت ها

1 . طول عمر امام زمان از دیدگاه علوم و ادیان، سید محمد كاظم قزوینى، ص63.

2 . همان، ص60.

3 . دادگستر جهان، ابراهیم امینى، ص28.

4 . طول عمر امام زمان از دیدگاه علوم و ادیان، ص65.

5 . همان، ص65.

6 . اولین دانشگاه و آخرین پیامبر، ج2، ص217.

7 . مجله دانشمند، سلسله مقالات رابرت نیلسون، سال ششم، ش12، بهمن 47 تا مهر 48.

8 . طول عمر امام زمان از دیدگاه علوم و ادیان، ص50 به نقل از اطلاعات، ش11881، 23دی ماه 44.

9 . همان، ص50، به نقل از اطلاعات، ش11881، 23 دی44.

10 . سالنامه شهرت، س1342، ص289.

11 . اولین دانشگاه و آخرین پیامبر، ج2، س222.

12 . طول عمر امام زمان از دیدگاه علوم وادیان، ص22، به نقل از مجله المقنطف سال 59، ش3، ص240.

13 . انبیا/44.

14 . صافات/144.

15 . عنكبوت/14.

16 . كمال الدین، ج1، ص315، باب 29، ح2؛ بحارالانوار، ج52، ص279، باب 24، ص12.

17 . قاموس قرآن، ج1، ص106.

18 . صحیح مسلم، ج4، ص2267، ص2240؛ عقدالدرر، ص291، 281؛ طول عمر امام زمان از دیدگاه علوم و ادیان، سید محمد كاظم قزوینى، ص100.

19 .روزگار رهایى، ترجمه علی اكبر مهدی پور، ص258.

20 . طول عمر امام زمان از دیدگاه علوم و ادیان، ص33.

21. بحارالانوار، ج52، ص90، باب 20، علة الغیبة؛ علل الشرایع، ج1، ص243، باب علة الغیبة.

22 . دادگستر جهان، ابراهیم امینى، ص234.

23 . بحارالانوار، ج52، ص279.

24 . همان، ج51، ص222.

25 . نوید امن و امان، لطف الله صافی گلپایگانى، ص183.

26 . دادگستر جهان، ابراهیم امینى، ص188.

27 . ر.ك: اثبات الوصیه، ص166؛ دادگستر جهان، ص189.

28 . مناقب، ابن شهر آشوب، ج4، ص401.

29 . دادگستر جهان، ص191. به نقل از كتاب هدیة الاحباب، ص228.

30 . بحارالانوار، ج51، ص38؛ سیمای آفتاب، ص96، حبیب الله طاهرى.

31 . دادگستر جهان، ص225؛ یك صد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، علیرضا رجالی تهرانى، ص81؛ اثبات الوصیه، مسعودى، ص206؛ نشانی از امام زمان غایب7، دكتر محمد مهدوی ركنى، ص15؛ سیمای آفتاب، ص88.

32 . الكافى، ج8، ص50، ح13، عیون اخبار الرضا، ج1، ص59، ح29؛ كمال الدین ، ج1، ص321، ح3؛ الغیبة، ص164، ح5 و ده ها كتاب دیگر.

33 . الخصال، صدوق، ج2، ص649، ح43.

34 . سیمای آفتاب، حبیب الله طاهرى، ص371.

35 . الكافى، ج1، ص234، ح2.

36 . سیمای آفتاب، دكتر حبیب الله طاهرى، ص370.

37 . بحارالانوار، ج53، ص46؛ تفسیر عیاشى، ص281.

38 . اصول كافى، ج1، ص384؛ بحارالانوار، ج3، ص13.

39 . ارشاد، شیخ مفید، ترجمه ساعدى، ص708، نقل از كتاب یكصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان(عج)، علیرضا رجالی تهرانى، ص230.

40 . الایقاظ من الهجعة، شیخ حر عاملى، (ترجمه احمد جنتى، ص400) نقل از همان.

منبع:   http://www.hawzah.net